ورق قلع‌اندود (تین پلیت) چیست؟
قلع یک فلز نقره ای سفید رنگ و بسیار سبک است که به راحتی ذوب می شود. ورق قلع اندود با نام های دیگری مانند تین پلیت و یا ورق قلع نیز شناخته می شود. ورق تین پلیت به ورق هایی با ضخامت ۱۶/۰ میلی متر تا ۴۵/۰ میلی متر گفته می شود که از نظر ویژگی، شباهت زیادی به ورق گالوانیزه دارد؛ اما ویژگی مهمی که سبب تمایز این دو ورق می‌شود، این است که ورق گالوانیزه با پوشش روی و ورق قلع اندود با پوشش قلع ، تولید می شوند.
تین پلیت در فرآیند نورد گرم به نواری با طول بالا تبدیل شده که در فرآیندهای متعدد، نورد سرد شده و سپس به ضخامت مورد نظر کاهش پیدا می کند. در مرحله آخر به روش هایی نظیر های آنیلینگ بچ یا پیوسته با ویژگی های منحصر به فرد، به اندازه مورد نظر می رسد. در واقع ساخت یک ورق از جنس قلع به دلایل مختلف مناسب و امکان‌پذیر نیست. به همین منظور عنصر فلزی قلع، به دلیل ویژگی های شیمیایی خاصی که دارد، به عنوان یکی از ترکیب های آلیاژی در ورق های فلزی استفاده می شود.
تاریخچه تولید ورق قلع اندود
ایده ساخت ورق‌های قلع اندود قرن‌ها قبل به ذهن بشر خطور کرد. در ابتدا مواد غذایی به واسطه نمک سود کردن نگهداری و استفاده می‌شد کم کم ایده ساخت ظروف مطرح گردید و در پی آن ظرف غذایی امروزی پدیدار شد. سال‌ها گذشت و بشر به فکر وسیله‌ای جهت نگهداری مواد غذایی بدون بروز مشکل بود تا این که در سال ۱۶۶۵ میلادی ایده ساخت قوطی‌های فلزی در انگلستان شنیده شد. شخصی به نام نیکلاس برای اولین بار به کمک آهن توانست ظروفی را با هدف نگهداری مواد غذایی تهیه کند در این شیوه از ورق‌های قلع اندود شده بهره گرفته شد و سال‌ها پس از تکامل این نسل از قوطی‌ها به شکل امروزی خود در آمدند. این ورق با توجه به ماهیت کاربردی علاوه بر صنعت در ساخت و ساز نیز مورد توجه قرار دارد. فولاد سازان بسیاری در سطح کشور نسبت به تولید ورق قلع اندود، اقدام می‌کنند که از جمله برترین آن‌ها می‌توان به فولاد مبارکه اصفهان اشاره نمود. در سال ۱۷۲۰ یک کارخانه تولید ورق قلع اندود در جنوب ولز کار خود را شروع کرد و از ورق گرم به عنوان فلز پایه بهره گرفت. جایگزین کردن این فولاد به جای آهن به عنوان فلز پایه، که همراه با ظهور ماشین‌آلات قلع سازی مکانیکی بود، وابستگی به نیروی کار را کاهش داد و باعث افزایش بهره وری شد. با آغاز قرن نوزدهم، انگلستان با تولید صفحه هایی با کیفیت خوب به عنوان تولید کننده اصلی ورق قلع در جهان شناخته شد.
استانداردها
ورق ها انواع مختلفی دارند و متناسب با نوع کاربردشان در موارد متعددی استفاده می شوند. ورق قلع اندود نیز یکی دیگر از انواع ورق فولادی است که مصرف آن امروزه بسیار رایج شده است. ورق تین پلیت با فلز قلع پوشش داده می شود. وجود این لایه نازک قلع سبب می شود تا زمان فرسایش ورق افزایش یافته و ویژگی هایی شبیه به فولاد ضد زنگ داشته باشد. هر ورق فولادی بر اساس استانداردهایی تولید می شود که برخی از آن‌ها عبارت است از:
• استاندارد ASTM A 630-98: شیوه های آزمایش استاندارد برای تعیین وزن پوشش قلع در انواع ورق را نشان می دهد.
• استاندارد ASTM A 623-02: ورق ها بر پایه ورق سیاه تولید می شوند.
• استاندارد A 626M-98 ASTM: ورق های قلع اندود با فرآیند نورد تولید شده و به دست مشتری می رسند.
• استاندارد ASTM 623M-02: تولید ورق های قلع اندود استاندارد بر مبنای استاندارد متریک تولید می شود.
• استاندارد ASTM A 657M-98a: تولید ورق های تین پلیت بر پایه ورق سیاه با پوشش الکترولیتیک کروم و با ویژگی یک یا دو بار نورد تولید می شود.
ویژگی ورق های قلعی
با توجه به فلز پایه فولاد و پوشش دهی سطح می‌توان اذعان داشت که مقاومت محصول مذکور بسیار ستودنی است علاوه بر استحکام، خصوصیات بازر این محصول عبارتند از:
• قابلیت ضد زنگ
• مقاومت بالا
• انعطاف پذیری
• ضخامت یکنواخت
• کاربرد وسیع
• عدم فرسایش زود هنگام
موارد زیر از جمله کاربردهای بارز ورقی است که با قلع پوشش داده شده است:
• صنایع
• ساخت و ساز
• پوشش
• خودرو سازی
• بسته بندی رنگ
• بسته بندی مواد غذایی
• نرده
• و…
انواع تین پلیت
ورق تین پلیت با توجه به آلیاژی که در آن به کار رفته، به انواع گوناگونی تقسیم می‌شود. معروف ترین تقسیم بندی این ورق ها به صورت تمپر ۲ با درجه سختی نرم، تمپر ۳ با درجه سختی معمولی و تمپر ۴ با درجه سختی سخت است. این نوع ورق ها کاربرد های متعددی در زمینه های گوناگون داشته و براساس معیارها و ویژگی هایشان به انواع مختلفی تقسیم می شوند که عبارتند از:
• براق: این ورق از یک سطح براق فلزی از قلع ساخته شده که یک سطح طبیعی برای مصارف معمولی است.
• سنگ زنی: این سطح از خطوط استحکام خوبی برخوردار است و به دلیل مقاومت بالا به راحتی می توان با آن کار کرد.
• مات: یک سطح نقره ای خاکستری است که به طور گسترده در درب بطری ها و قوطی های چاپ شده مورد استفاده قرار می گیرد.
• نقره ای: سطحی بسیار جذاب و درخشان است که هنگام چاپ یا لعاب کاری، از ظاهر نقره ای رنگ زیبایی برخوردار است.
مشخصات این ورق
از مشخصات ورق قلع اندود می توان به استحکام، قابلیت شکل پذیری و خاصیت غیر خورندگی اشاره کرد. این ورق دارای ویژگی های بسیار زیادی است که در صنعت بسته بندی نظیر قوطی، بطری و حفظ مواد غذایی استرلیزه برای مدت زمان طولانی مورد استفاده قرار گرفته است. ورق تین پلیت مقاومت بسیار بالایی در برابر خوردگی، کش پذیری و همچنین درخشندگی فلزی از خود نشان داده است. از دیگر ویژگی های فوق العاده آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• ظاهر زیبا و براق
• انعطاف پذیری
• کاربرد گسترده
• مقاومت بالا در برابر زنگ زدگی و خوردگی
• ضخامت یکنواخت
• دوام و کیفیت بسیار زیاد
• عدم فرسایش و زنگ زدگی زود هنگام
• کاهش آلودگی محیطی
ورق قلع اندود، بازه تولید گسترده ای بر اساس مشخصات مکانیکی متفاوت دارد. لازم به ذکر است که بازیافت آسوده تا حدودی در همه ورق‌های فولادی وجود دارد. اما این ورق به دلیل قابلیت جذب مغناطیسی، به راحتی از زباله ها جدا شده و به چرخه بازیافت منتقل می شود.
